Op weg naar een toekomstbestendig watersysteem met de Droogteagenda

vrijdag 06 december 2024

Verdroging is een grote en urgente uitdaging voor de provincie Noord-Brabant. Vanwege klimaatverandering en jaren van droge seizoenen wordt de druk op het grondwatersysteem steeds groter. Met de recent door hen bekrachtigde Droogteagenda zetten de grondwaterpartners in Brabant gezamenlijk de schouders onder een robuust en duurzaam watersysteem.

Steiger

Deelnemers zijn onder meer de provincie, waterschappen, gemeenten, drinkwaterbedrijven, natuurorganisaties en land- en tuinbouworganisatie ZLTO. De ondertekening van een Grondwaterconvenant in 2021 markeert het startpunt van deze opgave. In de daaropvolgende zomer verscheen het rapport ‘Zonder water, geen later’ van een onafhankelijke adviescommissie.

“We hebben in Brabant een hoge kwaliteit grondwater. Maar door intensief gebruik voor drinkwater, de industrie en beregening van gewassen, én door lange periodes van droogte, staat de voorraad onder druk. Bovendien is het watersysteem van oudsher ingericht om water af te voeren”, legt Martine Beuken uit. Zij is procesmanager strategisch grondwaterbeheer bij de provincie Noord-Brabant. “We maken nu de omslag van water afvoeren naar water vasthouden.”

Ook gemeenten betrokken

Omdat in eerste instantie de Brabantse gemeenten nog niet bij dit belangrijke onderwerp betrokken waren, is nu de Droogteagenda ontwikkeld. Gemeenten brachten hiervoor nieuwe kennis en ambities in. De Droogteagenda bevat een aantal speerpunten en ontwikkeltrajecten, en geeft een doorkijk tot 2040, aldus Beuken.

"Een van de belangrijke aanbevelingen die uit het adviesrapport in de Droogteagenda is overgenomen, is de kwantificering van de waterdoelstellingen: we willen 100 tot 150 miljoen kuub water vasthouden, maar ook 100 miljoen kuub minder onttrekken.” Dit vraagt om ingrijpende veranderingen in de manier waarop water wordt beheerd en gebruikt in de provincie.

Sponswerking vergroten

Speerpunt nummer 1 in de Droogteagenda is het vergroten van de sponswerking van het landschap, een taak die onder andere wordt uitgevoerd door waterschappen. “Ons gebied is volledig afhankelijk van neerslag en grondwater”, vertelt Mark Elzerman, senior beleidsadviseur grondwater bij Waterschap de Dommel. “We hebben bijna geen mogelijkheid om water aan te voeren. Dus het is cruciaal dat we water vasthouden en infiltreren.”

Om de sponswerking te vergroten, worden maatregelen genomen als het verondiepen van sloten en plaatsen van extra stuwen. Elzerman: “Maar dat doen we wel met oog voor voldoende afvoer in een natte situatie. En we doen het samen met de gebiedspartners.” Daarnaast werken boeren aan het verhogen van het gehalte organische stof in de bodem om de wateropslagcapaciteit te verbeteren. Ook terreinbeherende organisaties nemen maatregelen in natuurgebieden om regenwater langer vast te houden.

Deze gezamenlijke aanpak uit de Droogteagenda is volgens Elzerman uniek in Nederland: “Het feit dat we kuubs en centimeters aan onze doelen hebben gehangen, laat zien hoe concreet we in Brabant te werk gaan. Dat is echt een grote stap waarop we heel trots mogen zijn.”

Stuw

‘Gemeente: klimaatadaptatie in de bebouwde kom’

Binnen de bebouwde kom zijn het vooral de gemeenten die aan zet zijn. De gemeente Tilburg, gelegen op de hoge zandgronden, kampt bijvoorbeeld al jaren met lage grondwaterstanden en droogte, ondanks alle nattigheid van het laatste jaar. “We zien dat in de stad en in de omliggende natuurgebieden, en we maken ons daar zorgen om”, zegt Mariëlle van Dalen, beleidsmedewerker water en riolering bij de gemeente Tilburg. “Verdroging is een langdurig proces.

De focus ligt voor Tilburg vooral op klimaatadaptatie binnen de bebouwde kom. Zo is het beleid van de gemeente dat nieuwe verharding 10 millimeter van de neerslag kan bergen en die vervolgens laat infiltreren in de bodem. “Op jaarbasis kan zo'n 80% van de neerslag lokaal worden opgevangen en vastgehouden”, aldus Van Dalen. Ook loopt in Tilburg een pilot waarbij douchewater wordt hergebruikt voor toiletspoeling, zodat daarvoor geen drinkwater nodig is.

Daarnaast stimuleert de gemeente het afkoppelen van verharding, zodat regenwater niet direct in het riool verdwijnt, maar de kans krijgt om te infiltreren. Dit helpt niet alleen om verdroging tegen te gaan, maar ook om stedelijke hittestress te verminderen.

Alternatieve bronnen

Als belangrijke drinkwaterleverancier in de provincie speelt Brabant Water eveneens een cruciale rol in de Droogteagenda. Marleen van der Velden, strategisch beleidsadviseur bij Brabant Water, legt uit dat de onderneming zoekt naar aanvullende waterbronnen om zo de druk op het zoete grondwater te verlichten.

“We bekijken de mogelijkheden van brak water en zeewater als aanvullende bron voor drinkwater. Daarnaast onderzoeken we of de industrie andere bronnen kan gebruiken, zoals oppervlaktewater of het effluent uit de rioolwaterzuiveringsinstallaties”, aldus Van der Velden.

Brabant Water werkt daarnaast aan de ontwikkeling van zogenoemde ‘drinkwaterlandschappen’: “Hoe kunnen we rondom onze drinkwaterwinningen zoveel mogelijk water vasthouden, om lokaal zowel het watersysteem als de biodiversiteit zo goed mogelijk op orde te krijgen. Laten we samen werken aan een robuust watersysteem, met ruimte voor landbouw, natuur en drinkwater.”

Droogte ven

Interesse in Brabantse aanpak

De aanpak van de droogteproblematiek in Noord-Brabant wordt gezien als een voorbeeld. De samenwerking tussen overheden, waterschappen, agrarische sector, industrie en natuurorganisaties is volgens Martine Beuken van de provincie bijzonder: “Andere provincies tonen interesse in hoe wij dit in Brabant aanpakken. Door het Interprovinciaal Overleg zijn we gevraagd om onze aanpak te delen in landelijke werkgroepen.”

Toch is het ook een oefening in geduld. Het effect van de getroffen en nog te nemen maatregelen wordt pas over jaren zichtbaar. “Het grondwatersysteem is traag”, zegt Beuken. “Het rapport ‘Zonder water, geen later’ heeft het jaar 2040 als horizon. Dat is ook het tijdsbestek dat wij koppelen aan de Droogteagenda.”

Meer informatie staat online: Samenwerken aan grondwatervoorraad - Brabant

« Terug

Sluiten