Karla Niggebrugge en Anouk van der Poll van de Embassy of Water duiken samen met waterpartners de komende jaren in de wereld van de bouw om te onderzoeken hoe we beter kunnen omgaan met water in woningen. Er komen een miljoen nieuwe woningen bij. Maar waarom spoelen we die nieuwe wc's met drinkwater door? Waarom gebruiken we de bestaande technieken nog niet om regenwater op te vangen en drinkwater te recyclen? En wat is regeneratieve woningbouw op het gebied van water eigenlijk?

Foto: Karla Niggebrugge en Anouk van der Poll (fotograaf: Marjolein Bezemer)

Transitie grootser bekijken 

“Het is tijd voor een transitie, maar we moeten eerst bedenken wat die transitie precies is,” vertelt Van der Poll. “We hebben het nu vaak over klimaatadaptatie. We moeten het water vasthouden en vertragen, want we voeren teveel af. Ik vind dat te eenzijdig. Laten we het grootser bekijken: vanuit het hele watersysteem en onze rol daarin. We moeten weer in harmonie met water leren leven.” 

Van der Poll, initiator en curator van de Embassy of Water en Niggebrugge, beleidsmedewerker klimaatadaptatie bebouwde omgeving bij de provincie Noord-Brabant, kennen elkaar goed. Sinds vier jaar vormen zij de Embassy of Water, samen met Waterschap De Dommel, Brabant Water, de gemeente Eindhoven en een wisselende schare ontwerpers. Ze zijn jaarrond actief en presenteren onder andere tijdens de Dutch Design Week de bevindingen van hun zoektocht naar oplossingen voor waterproblemen. De komende drie jaar onderzoeken ze met een open blik wat er nodig is om bij de bouw van nieuwe woningen water op waarde te schatten en een respectvolle plek te geven in huis. In samenwerking met vele partners in de bouw- en waterwereld werken ze toe naar een regeneratieve stad waarin het watersysteem de ruimte krijgt om zich te hervinden. “Want dat kan het water toch het beste zelf,” stelt Van der Poll.  

Waterbeheer is meer dan een technisch verhaal 

Ik tref de twee vrouwen in het provinciehuis in ’s-Hertogenbosch, waar we hoog in de toren uitkijken over groen en water. “We schrijven al dertig jaar lang dat water leidend moet zijn bij ruimtelijke keuzes,” vertelt Niggebrugge over het waterbeleid van de overheid. “Maar als puntje bij paaltje komt, vinden we blijkbaar toch andere dingen belangrijker. Als het moeilijk wordt dan hoor je snel: ‘Dat lossen we wel op met een pompje.’ Het is altijd wel weer te regelen. Nu merken we dat we echt tegen de grenzen van het systeem aanlopen. De droogte van dit voorjaar is daarvoor illustratief. Dat organiseer je niet zomaar even weg. Hoe wij dingen hebben ingericht in Nederland, leidt nu tot structurele problemen. Ik denk dat de Embassy of Water een belangrijke rol heeft om die problemen zichtbaar te maken. Waterbeheer is best een technisch vakgebied. Die ingenieursmentaliteit, daar komen we ver mee. Maar de Embassy zet er iets naast. Het is meer dan alleen een technisch verhaal. Dit gaat veel meer over ervaren.” 

Water met rust laten  

“We moeten het fundamenteel anders gaan doen,” vult Van der Poll aan. “We denken dat alles maakbaar is.” “Ja dat!” reageert Niggebrugge. “Dat is waar wij een beetje tegen ageren. We willen de bezieling terug.” Van der Poll: “Als we ons eens afvragen wat water eigenlijk nodig heeft, dan kan het antwoord zijn dat het rust is. Gewoon dat water met rust laten. Niet duizend dammetjes en dingetjes, maar gewoon...” Het is even stil in de vergaderruimte. 

Watercentrum van Eindhoven 

Elk jaar worden verschillende designers uitgenodigd om hun waterontwerpen te presenteren bij de Embassy of Water tijdens de Dutch Design Week. Het Designhuis, gelegen naast de rivier de Dommel in hartje Eindhoven, vormt die week het watercentrum van de stad. Je ziet er bijvoorbeeld slimme manieren om water op te vangen, gevelbekleding met planten, systemen om water te hergebruiken, maar ook installaties die je bewust maken van de waterproblemen in Nederland. “Dat levert interessante gesprekken op,” zegt Niggebrugge. “We halen af en toe ontwerpen van de Embassy naar de hal van het provinciehuis. We zien dat het werkt om met dat soort installaties het gesprek over water op een andere manier te voeren.”  

“Problemen voelbaar maken, dat kunnen ontwerpers goed” 

Zo gaf Studio Corvers in samenwerking met de provincie Noord-Brabant inzicht in hoeveel zuiver drinkwater in elk huishouden dagelijks door het afvoerputje stroomt met het werk “Choose what you use”. Hij beeldt dat uit met flessen water in grote houten stellingkasten. Bezoekers tillen de zware waterflessen die zij gebruiken naar hun persoonlijke kast: 120 liter per dag. Niggebrugge: “Ik vind het nog steeds briljant dat je die flessen moet sjouwen. Als je vijf minuten onder de douche staat heb je geen idee hoeveel water je hebt verbruikt. Maar als je al die flessen moet sjouwen... Er waren mensen die zeiden: ‘Ik haal wel een minuut van mijn douchetijd af, het is te zwaar.’ Dan maak je het probleem echt voelbaar. Dat kunnen ontwerpers goed en dat hebben we nodig.”  

Focus op woningbouw 

De Embassy of Water heeft vorig jaar een samenwerkingsovereenkomst getekend met de waterpartners om gedurende drie jaar met elkaar verder te gaan met de zoektocht naar een watervriendelijke samenleving. “We hebben nu heel duidelijk de focus op woningbouw,” zegt Van der Poll. “We denken dat daar een hoop te winnen is. We hebben in 2020 onderzoek laten doen naar hoeveel water we gebruiken in Nederland. Van al het water dat wordt opgepompt, gaat 74% naar huishoudens. En binnen zo’n huishouden wordt 75% van het water gebruikt in de badkamer: bad, douche, toilet en wasmachine. “Als daar iets verandert, dan verandert er veel. We zien dat er al veel systemen zijn om regenwater te gebruiken om het toilet door te spoelen, om water te hergebruiken. Waarom wordt dat niet toegepast? Waarom is dat niet mainstream, waar blijft het op hangen? Dat vragen wij ons af. We doen daar nu onderzoek naar door allerlei partijen uit de bouwwereld uit te nodigen.” 

Regeneratieve woningbouw op het gebied van water 

De Embassy gaat vervolgens nog een stapje verder: hoe kan je een woning zo bouwen dat het niet alleen duurzaam is, maar ook regeneratief? Duurzaamheid betekent geen schade aanbrengen aan de omgeving. Dat is volgens Van der Poll niet genoeg meer. Inmiddels moet het gesprek gaan over hoe we kunnen zorgen dat het watersysteem zich kan herstellen, regenereren. “De woning zou een positief effect moeten hebben op de omgeving”. Het is een nieuw idee en een duidelijke definitie van regeneratieve woningbouw op het gebied van water is er nog niet. Ook een taak voor de Embassy, vinden beide vrouwen. Niggebrugge: “Ontwerpers hebben het niet-weten als grondhouding. In het onbekende zit de interesse van de ontwerper en daar worden wij als beleidsmakers in meegenomen, in die flow.” Met die nieuwsgierige houding kijken de leden van de Embassy nu naar de bouw. 

Miljoen nieuwe woningen 

Niggebrugge: “Hoe kunnen we zorgen dat de miljoen woningen die erbij komen een positieve bijdrage kunnen leveren aan het watersysteem? Het is een enorme gemiste kans als we dat nu niet goed doen.” De Embassy of Water wil snappen waarom de technische mogelijkheden die er zijn voor watervriendelijke woningen nauwelijks worden toegepast in nieuwbouwhuizen. “We gaan zoveel woningen bouwen en we weten dat als het er eenmaal staat, het erg moeilijk is om daar een ander watersysteem in aan te brengen,” zegt Niggebrugge. “We voelen allemaal een soort ongeduld. We hebben één kans om dit goed te doen. En dat is kneiter-ingewikkeld, want eigenlijk beuken we door alle traditionele systemen heen. De boodschap is dat het niet meer houdbaar is, maar dat willen we ons niet altijd realiseren. Omdat het alternatief niet standaard en daarmee moeilijker is.” 

Als een schip dat van koers verandert 

“We willen impact maken op de woningbouw. Welke impact dat precies is na drie jaar, dat durf ik nog niet te zeggen,” aldus Niggebrugge. “Het doel is om de nu nog alternatieve technieken van waterhergebruik en regenwatergebruik mainstream te maken.” Van der Poll vult aan: “En het ultieme doel is dat we het heel vanzelfsprekend vinden om het op die manier te doen. Dan is het label duurzaam of regeneratief niet meer nodig. Het is als een heel groot schip dat van koers verandert. Wij geven dat schip een tikje.”