Herman Moerkerkpark in Den Bosch verbindt cultureel erfgoed met groen en klimaatadaptatie
In Den Bosch is het voormalige Herman Moerkerkplein compleet veranderd: delen van 13e-eeuwse waterpoorttoren en stadsmuur komen weer terug in beeld, en van het plein is nu een groen park gemaakt. De naam is nu ook niet meer het Herman Moerkerkplein, maar het Herman Moerkerkpark.
Wat was de aanleiding?
Het Herman Moerkerkplein was de enige plek in de binnenstad waar restanten van de 13de-eeuwse stadsmuur zichtbaar waren. In 2009 besloot de gemeenteraad deze restanten beter zichtbaar te maken. Na een herinrichting is dat gelukt: je kunt de waterpoorttoren en de stadsmuur weer zien en beleven. Daarnaast is er meteen ook een groen, klimaatadaptief en aantrekkelijk park van het voormalige plein gemaakt.
Wat is er gebeurd?
Dit is er allemaal gebeurd vanuit het project:
- Er zijn meer dan 40.000 metselstenen gebakken die perfect passen bij de 13e-eeuwse stadsmuur. Met deze stenen is de oude stadsmuur herbouwd, op de originele fundering.
- Er is een eigentijdse staalconstructie op de waterpoorttoren geplaatst. Deze geeft aan hoe hoog de waterpoorttoren vroeger was.
- De resten van de waterpoorttoren zijn beschermd om verder verval te stoppen, en een deel van de houten vlonders is weggehaald, zodat de toren weer deels in het water staat.
- Aan de buitenkant van de stadsmuur is er een stukje van de voormalige stadsgracht, de Binnendieze, opengelegd.
- Het park heeft er nieuwe bomen, struiken en andere planten bij gekregen, wat het niet alleen groener maar ook klimaatadaptiever maakt.
- De bestrating is aangepast: oude gebakken blauwe stenen, scoria briks, maken zichtbaar waar vroeger de Marktstroom liep. Tussen deze stenen kan regenwater wegzakken in de ondergrond.
Het Herman Moerkerkpark heeft nu een belangrijke educatieve en recreatieve functie in de historische binnenstad en dient als groene route tussen de historische markt en het nieuw ontwikkelde Gasthuiskwartier. Het gebied verbindt daarmee ook historie met een nieuw deel van de stad. Verder maken de extra bomen en het stukje water dat opnieuw is opengelegd de plek een stuk koeler tijdens hete periodes. Ook zorgen ze ervoor dat overtollig regenwater beter wordt opgevangen.
Waterpoort in Augmented Reality
In opdracht van Erfgoed ‘s-Hertogenbosch maakte student Luke van Dijk tijdens zijn minor Data Emerging Technologies Playground van de waterpoorttoren bij het Herman Moerkerkpark een versie in Augmented Reality (AR), waarmee je een virtuele laag toevoegt aan de echte wereld. Luke: “Ik vond deze challenge heel leuk. Ik ben geïnteresseerd in geschiedenis en vond het een uitdaging om 3D-reconstructies van verdwenen gebouwen weer terug te brengen via Augmented Reality.’’ De gemeente Den Bosch kijkt hoe zij dit soort toepassingen samen met studenten in projecten verder kan ontwikkelen.
Vak van restauratiemetselaar doorgeven
Bij het metselen van de muur waren er leerlingen van Nico de Bont betrokken. Dit project was een mooie kans om het vakmanschap van restauratiemetselaar door te geven aan de nieuwe generatie. Tiny, leermeester bij aannemer en restaurateur Nico de Bont: “Het vak van restauratiemetselaar is prachtig. Het is zo bijzonder dat deze muur een gedetailleerde reconstructie van een oude verdedigingsmuur is! Ik vind het leuk om jonge vakmensen iets te leren en samen een team te vormen.” Johan, een van zijn leerlingen, vult aan: “We zijn met vijf man, dus ik heb eigenlijk vier leermeesters. Iedereen doet dingen weer net op een andere manier, daar leer ik veel van.”
Leerpunten
Werken in de binnenstad is altijd complexer dan in andere delen van de stad. De historische omgeving maakt het extra uitdagend. Niet alleen omdat er veel gebeurt in de ondergrond, maar ook omdat er weinig ruimte beschikbaar is. Concreet zijn er de volgende leerpunten:
- De grote machines en materialen binnen het werkgebied boden veel uitdagingen. De bouwplaats was namelijk echt heel klein, en lag midden in de binnenstad. De grootste technische uitdaging was het plaatsen van de stalen constructie, wat moest gebeuren met grote hijskranen.
- Het is belangrijk om rekening te houden met de omgeving en deze te beschermen. Niet alleen de gebouwen, maar ook de belangen van omwonenden, horeca en winkeliers. De gemeente heeft in elke fase van het project samen met de aannemer veel energie gestopt in de communicatie, vanaf de voorbereiding tot en met de uitvoering. Hierdoor kon ze goed tegemoetkomen aan de belangen van de omwonenden en bedrijven.
- Voor dit project zijn speciale stenen gebakken, van 7 kilo per stuk. Ook werden de stenen precies zo gemetseld als in de originele muur. Zo was het historisch goed verantwoord, maar wel erg arbeidsintensief.
- Vergroening in de binnenstad is meestal lastig, maar in dit project ging dat eigenlijk heel goed. Het Herman Moerkerkplein werd namelijk het Herman Moerkerkpark en door dit uitgangspunt was er ruimte voor bomen en andere groene elementen. Ook is er speciaal voor dit project een constructie ontworpen en gemaakt voor het opvangen van drijfvuil. Hiermee wordt het drijfvuil bij de nieuwe opengelegde Binnendieze opgevangen en afgevoerd.
Foto's: Angeline Swinkels
Toegevoegd: 19 februari 2025