De wijk Kienehoef is een van de grootste wijken van de plaats Sint-Oedenrode, die deel uitmaakt van gemeente Meierijstad. Na zware regenbuien stonden de straten van deze grotendeels verharde wijk snel en vaak langere tijd onder water. Het project Klimaatrobuust Kienehoef helpt dit soort wateroverlast in de toekomst te voorkomen. Gemeente en waterschap zijn samen met bewoners aan de slag gegaan. De provincie leverde net als het waterschap een financiële bijdrage.

Belangrijkste doelen van het project

Het belangrijkste doel van het project was om de wijk weerbaar te maken tegen zware buien en langere periodes van droogte. Het riool in de wijk wordt afgekoppeld en regenwater wordt via een eigen systeem afgevoerd. Daarnaast worden er maatregelen in de openbare ruimte genomen. De maatregelen moeten ervoor zorgen dat regenwater meer kan infiltreren in de bodem en er minder snel wateroverlast en verdroging ontstaat. Ook stroomt er dan vanuit de wijk minder vervuild overstortwater naar de rivier de Dommel. Een tweede belangrijk doel van het project was om de sociale samenhang in de wijk te verbeteren. Daarom zijn wijkbewoners in een proces van cocreatie actief bij dit project betrokken: binnen een kader dat de gemeente had vastgesteld hebben zij een ontwerp gemaakt voor hun eigen straat.

Maatregelen worden genomen op drie niveaus

Het project Klimaatrobuust Kienehoef bestaat uit drie niveaus: het regionale watersysteem, de waterhoofdstructuur in het zuidelijke deel van de wijk en de wijk zelf.

1. Het regionale watersysteem: dit project maakt het watersysteem van de hele regio klimaatrobuuster. Door regenwater meer te infiltreren, wordt het grondwater aangevuld en stroomt water vertraagd naar de Dommel.
2. De waterhoofdstructuur: In het zuidelijke deel komt de waterhoofdstructuur. Deze bestaat uit de belangrijkste leidingen die het water afvoeren naar de vijver in het park Kienehoef en de watergang aan de oostkant van de wijk. In het zuidelijke deel van de wijk worden daarom als eerste straten en daken afgekoppeld van het riool.
3. De wijk zelf: De afkoppeling in het zuidelijke deel is goed voor de hele wijk. De bestaande riolering hoeft daardoor namelijk minder water af te voeren. In de wijk zal dan minder water op straat komen te staan. Dit geldt trouwens ook voor wijken buiten het projectgebied. In de toekomst kan de hele wijk aangesloten worden op de nieuwe waterhoofdstructuur.

Voorbeelden van maatregelen

De gemeente en het waterschap hebben veel verschillende maatregelen genomen, van aanpassingen aan wegen en parkeerplaatsen tot de aanleg van groenstroken. Een selectie:

• Om bewoners waterbewust te maken hebben de partijen geprobeerd om de waterhoofdstructuur zichtbaar te maken. Ze hebben bijvoorbeeld een sloot aangelegd die alleen tijdens een zware bui met water is gevuld.
• In een groot deel van de wijk zijn lijngoten aangelegd in het midden van de rijbaan. Die voeren regenwater af naar wadi’s die het water kunnen opvangen. Ook stroomt het water naar een IT-riool. Dit Infiltratie- en Transportriool ligt onder de grond en zorgt ervoor dat het water in de bodem kan infiltreren.
• Een aantal straten met een brede groenstrook voert regenwater direct af naar verlaagde groene plekken. Deze plekken kunnen vollopen bij regen, en kinderen kunnen er vaak spelen als het droog is.
• De rijbaan is bijna overal versmald naar 4.80 meter en verkeersdrempels zijn vervangen door punaises. Dit zijn verhogingen op kruisingen die het verkeer afremmen en ervoor zorgen dat water niet op straat blijft staan.
• Parkeerplaatsen en stoepen zijn zoveel mogelijk op hetzelfde niveau aangelegd. Stoepen zijn daardoor breder geworden. Vooral als er geen geparkeerde auto’s staan krijg je ook meer ruimte.

Hoe hebben gemeente en bewoners samengewerkt?

De samenwerkende partijen hebben via een zorgvuldig en creatief proces bewoners bij het project betrokken:

1. Eerst zijn de wijkraad, ontwerper en gemeente bij elkaar gekomen om te bespreken hoe ze wijkbewoners bij dit project zouden betrekken.
2. Daarna zijn er verschillende bewonersbijeenkomsten geweest, waarin bewoners samen met de ontwerpers een ontwerp hebben gemaakt voor hun straat.
3. Bewoners organiseerden zich ook per straat. Iedere straat deed dit op zijn eigen manier. Er ontstonden Whatsapp-groepen en er was mailcontact. Elke straat kreeg een eigen contactpersoon. Bewoners die soms maar vijftig meter van elkaar vandaan woonden, ontmoetten elkaar in dit project voor het eerst.
4. Toen het ontwerp bijna klaar was, kreeg elke bewoner via de contactpersoon een folder met het uitgewerkte plan van zijn of haar straat. De nieuwe ontwerpen kwamen ook op een speciale website die al vanaf het begin van de samenwerking online was. Bewoners kregen enkele weken de tijd om te reageren.
5. Het ontwerpproces werd afgesloten met een eindbijeenkomst op 28 september 2019. Tijdens deze bijeenkomst presenteerden straatbewoners hun ontwerpen aan elkaar.

Monitoring van de effecten

De werkzaamheden zijn in december 2021 afgerond. De gemeente zorgt ervoor dat de effecten van de maatregelen worden gemonitord. Zo houdt de gemeente het verloop van de grondwaterstand bij met behulp van het grondwatermeetnet. Daarnaast meet Stichting Streekpark Kienehoef de waterkwaliteit van de vijvers in Kienehoef die bij zware buien tijdelijk regenwater opslaan.

Leerpunten

Het project ‘Klimaatrobuust Kienehoef’ heeft de volgende leerpunten opgeleverd:

• Zoek als gemeente in een vroeg stadium contact met het waterschap. Bespreek samen de effecten van ingrepen, hoe je maatregelen kunt optimaliseren en robuuste systemen kunt creëren.
• Geef ontwerpers de ruimte om zelf keuzes te maken en zoek ontwerpers met een open houding: het is handig als ze sociaal zijn, goed kunnen samenwerken en bewoners in een open gesprek kunnen overtuigen.
• Laat bewoners duidelijk weten wat wel en niet kan. Waar kunnen ze over meedenken, en waarover niet? Voor dit project was het belangrijk om duidelijk te maken dat een ontwerp van de eigen straat geen effect mocht hebben op andere straten.
• Je kunt bewoners actief bij een project betrekken als je duidelijk uitlegt wat er gaat gebeuren. Beeldmateriaal en voorbeeldsituaties dicht bij huis helpen hierbij.
• Maak zoveel mogelijk gebruik van bestaande watersystemen. Daarmee voorkom je dat je maatregelen extra plek innemen in de openbare ruimte. Ook hoef je dan geen gebruik te maken van technische oplossingen die je moeilijk kunt beheren.
• Maak gebruik van dezelfde materialen. Voor dit project waren meer dan twintig verschillende ontwerpen van straten en straatdelen. Toch is door gebruik van hetzelfde materiaal een samenhangend wijkontwerp ontstaan.  

Toegevoegd: 30 maart 2022