Kan de taal van het hart inwoners in beweging krijgen voor klimaatadaptatie? De gemeente Roosendaal ontwikkelde in de risicodialogen (onderdeel van de klimaatstresstest) een nieuw instrument om onder andere bewoners te betrekken: de klimaatonderlegger. Het is een overzichtskaart van kansen en uitdagingen voor klimaatadaptie mét een poëtisch gesprek.

Wat is de klimaatonderlegger?

De klimaatonderlegger is een kaart, ontworpen door landschapsarchitect Thomas Jansen, waarop verschillende factoren in beeld gebracht worden waarop klimaatverandering van invloed kan zijn. Met de klimaatonderlegger is in een oogopslag zichtbaar hoe hitte, droogte, wateroverlast en overstroming effect kan hebben op bodem, water, atmosfeer, groen, infrastructuur en bebouwing. Op een satellietkaart van de gemeente zijn verschillende gebieden uitgelicht en worden met kleuren en vormen kansen en risico’s in beeld gebracht.

Frans Oostinga is coördinator Deltaprogramma Ruimtelijke Adaptatie bij de gemeente Roosendaal. “Voor ons is de klimaatonderlegger een middel om te ontdekken waar in Roosendaal de uitdagingen liggen door klimaatverandering en waar kansen zichtbaar worden.” Ontwerper van het instrument Thomas Jansen benadrukt dat het gesprek bij het gebruik van de onderlegger, minstens zo belangrijk is als de kaart. “De kaart is maar een middel waarop de klimaatfeiten systematisch en op artistieke wijze zijn weergegeven. Deze onderlegger vormt de input voor interactie. De onderlegger kun je ook zien als het woordenboek van de taal van het hart. Daarmee laat je alle mensen in het gesprek in hun waarde. Men deelt tijdens het gesprek inzichten, ervaringen en expertise.”

De taal van het hart

Volgens Jansen werkt het goed om met metaforen en lonkende voorbeelden, de uitdagingen en kansen van klimaatverandering uit te leggen. “Wat we ontdekt hebben, is dat technische taal de gemiddelde inwoner niets zegt. Maar als ik het aardoppervlak vergelijk met mijn eigen huid, dan wordt het voelbaar en dan kom ik tot de essentie. We merken dat het belangrijk is om naast de taal van de ratio ook de taal van het hart te verenigen. En daarmee kunnen we mensen in beweging krijgen. Het klimaat is een heel complex iets, als je het op deze manier benadert, krijg je het in de vingers.”

Zo organiseerde Jansen onlangs een risicodialoog met inwoners genaamd: Quattro Stagioni Klimaatproeven. Hij projecteerde een pizzabodem op de grond en iedereen mocht zijn eigen topping kiezen. Gebieden gevoelig voor hittestress werden belegd met Spaanse pepers. “Door een andere taal te gebruiken, kan iedereen meedoen”, stelt Jansen. In Roosendaal ontdekten de betrokken partijen in gesprek dat de vele kloostertuinen in de stad als inspiratie konden dienen om de pleinen met hittestress opnieuw in te richten. In dat gesprek werden de kwaliteiten van de gemeente voorzien van poëtische woorden, zoals verborgen parels en aromavallei.

Leerpunten voor Roosendaal

Oostinga van de gemeente Roosendaal was aanwezig bij de gesprekken en ziet meerwaarde in het gebruik van de klimaatonderlegger. “Voor ons is het een middel om te ontdekken waar in Roosendaal de problemen ontstaan bij klimaatverandering en waar kansen zichtbaar worden.” Oostinga zegt dat Thomas Jansen het ontzettend beeldend kan vertellen. Een aandachtspunt is volgens hem om het toch heel concreet te maken voor stakeholders. “Het moet uiteindelijk leesbaar en bondig zijn. Dan is het beter uit te leggen aan verschillende partijen.”