Peter van den Heuvel is vrijwilliger bij 'Met elkaar voor Mekaar' in Sint-Michielsgestel. Daar begeleidt hij al bijna tien jaar buurtinitiatieven. Een soms tijdrovende, maar vooral dankbare bezigheid, vindt hij. "We krijgen veel positieve reacties, en het is fijn dat je echt iets kunt bijdragen aan klimaat en milieu."

Foto (van links naar rechts): William Verploegen (bewoner), Peter van den Heuvel, Tobias Renner (mede-initiatiefnemer van het afkoppelproject), Tom Classens (medewerker duurzaamheid gemeente) en Sam Goossens (wethouder gemeente). 

Eerst hielp Van den Heuvel buurtbewoners met de installatie van zonnepanelen, daarna met spouwmuurisolatie en de afgelopen tijd met het afkoppelen van regenwater. Allemaal onderwerpen waar vraag naar was vanuit het dorp, maar waar sommige bewoners wat hulp bij konden gebruiken.

Dorpsgenoten helpen elkaar

Het begon op een informatieavond in 2013 over buurtinitiatieven in Berlicum, één van de dorpskernen van de gemeente Sint-Michielsgestel. De informatieavond was georganiseerd door enkele bewoners om dorpsgenoten met bepaalde vragen aan elkaar te koppelen, via het platform 'Met elkaar voor Mekaar'. “Tijdens deze informatieavond bleek dat er veel mensen geïnteresseerd waren in zonnepanelen, dus toen zijn we met een team aan de slag gegaan,” zegt Van den Heuvel.

Werkgroep Energie

De stap naar actief worden bij 'Met elkaar voor Mekaar' was snel gemaakt. Van den Heuvel: "Het ging ook over de vraag hoe je elkaar kunt helpen met het installeren van zonnepanelen. Het helpen van mensen was mijn trigger. Ik vond het leuk om dat met elkaar te gaan doen. Daarnaast vind ik techniek leuk en heb ik vanuit mijn werk ervaring met projecten. Samen zijn we een werkgroep Energie opgestart om het dorp aan zonenpanelen te helpen."

Zonnepanelen op 150 daken

De samenwerking met de buurt is voor veel buurtgenoten heel belangrijk. "We verzamelen informatie, selecteren leveranciers en gaan de bühne op met informatieavonden. Je ziet dat heel veel mensen niet weten hoe ze offertes moeten lezen." Het resultaat mocht er zijn. Na drie jaar hadden bijna 150 huizen in het dorp zonnepanelen op de daken liggen.

Na het succes van de zonnepanelen kwam er vanuit de buurt een nieuwe vraag. Hoe kunnen we energie besparen met spouwmuurisolatie? Ook daar ging de werkgroep mee aan de slag. Resultaat: bijna 450 huizen zijn in twee jaar tijd voorzien van spouwmuurisolatie.

Afkoppelen regenwater

Alle initiatieven komen vanuit de gemeenschap. Na een duurzaamheidsevent in 2019 op het plaatselijke gymnasium Beekvliet kwamen er vragen over het afkoppelen van regenwater. Want waarom laat je al dat kostbare regenwater weglopen in het riool?

"Wij stonden daar met een standje op de groenmarkt en raakten aan de praat met twee Dungenaren die de workshop ‘Natte voeten, droge tuinen’ gaven." De twee sloten zich bij hen aan, waarna  'Met elkaar voor Mekaar' aan de slag ging met het project 'Regenwater voor nu en later'.

“Via de gemeente kon er € 500 subsidie per adres aangevraagd worden om regenwater af te koppelen van het riool en in de eigen tuin op te vangen. We hebben toen contact gezocht met de waterschappen voor extra subsidie. Dankzij de waterschappen werd dit bedrag verdubbeld tot € 1000 per woning. Ook voor dit project was veel belangstelling. Na anderhalf jaar waren er al meer dan 85 adressen die het regenwater afgekoppeld hadden. En er is alweer subsidie beschikbaar voor nog meer afkoppelingen,” legt Van den Heuvel uit.

Iets doen voor het klimaat

Een opmerkelijk verschil met de vorige projecten is dat bewoners minder persoonlijk voordeel hebben van afkoppelen. Je koppelt kosteloos af, maar je bespaart er maandelijks geen geld mee zoals bij spouwmuurisolatie en zonnepanelen. Mensen willen echt wel iets doen voor het klimaat, denkt Van den Heuvel. Ook de hoveniers werden enthousiast van het project. "Terwijl het afkoppelen voor hen geen vetpot is. Dan zie je dat het leeft."

Uitdagingen

 “Voor de zonnepanelen en de spouwmuurisolatie konden we volledig zelfstandig te werk gaan. Maar voor het afkoppelen van regenwater hadden we de gemeente nodig, omdat we daar subsidie moesten aanvragen.” Die samenwerking bleek zo zijn eigen uitdagingen te hebben.

Van den Heuvel: "Er is veel subsidie beschikbaar voor het afkoppelen van regenwater, maar dat betekent ook meer aandacht van de ambtelijke organisatie en de politiek. Er kwamen opmerkingen in de gemeenteraad: 'Hoe kan het nou dat die groep zoveel subsidie krijgt?'. Dat was voor mij wel een drempel om er gelijk enthousiast mee aan de slag te gaan."

Blije bewoner

Niet alleen de gemeenteraad, maar ook ambtenaren moesten leren omgaan met dit burgerinitiatief. Het bleek voor de ambtenaren soms lastig het project uit handen te geven. Zo werden de offertes van de hoveniers gecontroleerd door 'Met elkaar voor Mekaar', maar de gemeente wilde die zelf ook nog een keer controleren.

“Soms vormde de bureaucratie rondom de samenwerking met de gemeente best wel een hobbel. We hebben soms wel even gedacht: 'Jongens, zullen we de stekker er maar uittrekken?' Maar met elkaar sloegen we ons ook hier weer doorheen."

Het was voor iedereen wennen, concludeert Van den Heuvel. "Uiteindelijk is het allemaal goed gekomen. Zo was er kort geleden weer een persmomentje met de wethouder over het regenwaterproject. Het was bij iemand in de tuin, en die bewoner was zó blij. Daarvoor blijf je het doen."

Energiecafés

Het afkoppelen van regenwater leidde weer tot vragen van bewoners over sedumdaken. En ook dat werd aanleiding voor een nieuw project: 'Groene daken in onze gemeente'. Van den Heuvel: "Als je er een project van maakt, kun je ook hier subsidie voor krijgen. Het was eerst een wijkinitiatief. We proberen dit project nu te herhalen. Het gaat steeds vanzelf van het één naar het ander."

Intussen stegen ook de energieprijzen. "Eind januari 2023 zijn we gestart met een aantal Energiecafé's. Die laten zien wat er leeft binnen de gemeenschap. Als daar bijvoorbeeld vragen uit komen over warmtepompen, dan kan dat aanleiding zijn om met een nieuw initiatief te starten. Maar als het iets anders is, gaan we dáármee aan de slag."

Vrijwilligerstijd

Het kost wel tijd. Van den Heuvel is er enkele uren tot een halve dag per week aan kwijt. En rondom de avonden met de energiecafés nog meer. "Thuis vinden ze het af en toe niet leuk hoor," zegt hij. Maar Van den Heuvel denk nog niet aan stoppen, want het geeft veel voldoening. "Je kunt echt verschil maken, mensen helpen iets te doen voor het milieu en het klimaat."

Ook het feit dat je het samen doet, in een team, motiveert hem. Maar het blijft vrijwilligerswerk en de tijd die je erin kunt steken blijft beperkt. Daar loopt de werkgroep wel tegenaan, want er zijn altijd genoeg vragen. "Het is wel belangrijk dat er mensen opstaan die ook initiatieven oppakken. Wij kunnen niet alles blijven trekken natuurlijk. Als er geen mensen opstaan om bij te dragen, dan houdt het op."

Kijken bij de buren

Van den Heuvel heeft nog een wens: "Het zou mooi zijn als we informatie kunnen delen. Niet iedereen hoeft opnieuw het wiel uit te vinden. Wij zijn in het begin ook bij andere initiatieven bij  buurgemeentes gaan kijken. Andersom is het heel plezierig als je ergens anders kunt gaan kijken wanneer je zelf met iets aan de slag gaat. Dat hoeft niet ver weg te zijn." Die informatie is niet altijd goed te vinden, dus een platform kan wel handig zijn, denkt Van den Heuvel. "Het zou mooi zijn als je met dezelfde soort initiatieven informatie zou kunnen uitwisselen."