Helmond heeft ambities op het gebied van klimaatadaptatie en biodiversiteit. De nieuwe Omgevingswet biedt kansen om die ambities concreet te maken en (juridisch) vast te leggen in de omgevingsvisie, het omgevingsplan en het omgevingsprogramma. Avans Hogeschool-student Carolien van den Broek onderzocht hoe de gemeente haar ambities kan vertalen naar concrete doelen en beleid voor klimaatadaptatie en biodiversiteit binnen de Omgevingswet.

De Omgevingswet

In plaats van veel verschillende wetten over de omgeving, werken gemeentes binnenkort met de nieuwe Omgevingswet. Thema’s als bodem, water, lucht, natuur, maar ook bouwen, afval en maatschappelijke opgaven zoals klimaatadaptatie en energietransitie zijn opgenomen in één wet. Die wet gaat uit van een gezonde en veilige leefomgeving. Dus bij elk nieuw project kijkt een gemeente niet alleen naar de juiste plek, maar ook of het duurzaam is en wat het effect ervan is op de natuur. 

“De Omgevingswet is een wet over de fysieke leefomgeving”, aldus Van den Broek, student Bestuurskunde en Overheidsmanagement. “Klimaatadaptatie en biodiversiteit vormen belangrijke pijlers binnen deze nieuwe wet”. Op landelijk en provinciaal niveau zijn er al omgevingsvisies gemaakt. In de nieuwe wet worden alle aspecten van de fysieke leefomgeving gebundeld in één omgevingsvisie, één omgevingsplan en één omgevingsprogramma. Daarmee krijgen gemeentes een overzicht van alle aspecten die te maken hebben met de leefomgeving.

Aanbevelingen onderzoek

Uit het onderzoek volgen aanbevelingen voor de gemeente Helmond om klimaatadaptatie en biodiversiteit zo goed mogelijk te verankeren in de visie, het plan en het programma die naar aanleiding van de Omgevingswet gemaakt moeten worden.

Aanbevelingen voor de gemeente:

• Rekening houden met de milieubeginselen bij het opstellen van de omgevingsvisie
• Ambities op het gebied van klimaatadaptatie en biodiversiteit in kaart brengen en in meetbare doelstellingen verwoorden
• De waterhuishouding in de omgevingsvisie afstemmen met Waterschap Aa en Maas
• Eventuele veranderingen aan het Gemeentelijk Rioleringsprogramma meenemen in de omgevingsvisie en het -programma
• Onderzoek hoe de regels voor klimaatadaptatie en biodiversiteit in het omgevingsplan juridisch getoetst en gehandhaafd kunnen worden
• De omgevingswet vraagt om verschillende opgaven te bundelen en gezamenlijk aan te pakken, daarom is een gebiedsgerichte aanpak een goede manier van werken

Regelgeving voor natuurbescherming en klimaatadaptatie

De nieuwe wet biedt kansen om juridisch vast te leggen dat klimaatadaptatie en biodiversiteit in nieuwbouw en andere projecten moeten worden meegenomen. De stad kan zelfs op een andere manier worden ingericht door het vaststellen van regels hierover. Zo is het mogelijk om natuurinclusief bouwen in de omgevingsvisie op te nemen en de juridische uitwerking daarvan in het -plan en -programma te verwerken. Op die manier kan bij elk nieuwbouwhuis nestgelegenheid in het dak of aan de gevel worden gerealiseerd. Het is verstandig om dan ook uit te zoeken hoe de nieuwe regelgeving voor deze thema’s gehandhaafd kan worden, stelt het onderzoek.

Volgens Van den Broek heeft het meestal niet de voorkeur van gemeentes om dingen te verplichten. Maar de omgevingswet biedt wel veel ruimte om regels rondom natuurbescherming en klimaatadaptatie op te stellen. Zo is het mogelijk om in het omgevingsplan vast te leggen hoeveel verhard oppervlakte je mag aanleggen in je tuin of een bepaald percentage beplanting te verplichten. In het omgevingsprogramma kan de gemeente opnemen hoeveel verhard oppervlakte zij maximaal wettelijk bij bouwprojecten hanteren. Voor bouwen kan gelden dat ondergrondse constructies niet te diep mogen zijn in verband met wateroverlast en dat natuurinclusief bouwen de norm wordt.

Tuintegeltaks

Van den Broek pleit er verder voor om de natuurstructuur in kaart te brengen en ecologisch beheer als standaard op te nemen in de omgevingsvisie. Ze ziet mogelijkheden in het vergroten van bewustwording op het gebied van klimaatadaptatie en biodiversiteit door het verstrekken van subsidies en het voeren van campagnes. Ten slotte ziet ze kansen in de tuintegeltaks: extra rioleringsbelasting bij een bepaalde oppervlakte aan tegels in de tuin. “In Duitsland is dat normaal, maar in Nederland stuit het nog op weerstand”, zegt Van den Broek. “Bij een proef in de gemeente Altena, zagen de inwoners de taks als een straf. Deze gemeente bekijkt nu of ze een beloningssysteem kunnen ontwikkelen voor groene tuinen”.

Hoe staat het nu in de gemeente Helmond?

De gemeente Helmond schrijft in haar beleid dat zij in 2050 klimaatadaptief wil zijn. De gemeente heeft de klimaatstresstest laten uitvoeren en is nu bezig met de klimaatdialogen. Daaruit zullen plannen en doelen voortkomen, verwacht de Avans-student. “De stadsecologen zijn betrokken bij projecten en er is een samenwerking met Natuurnetwerk Brabant. Maar het biodiversiteitsbeleid staat nog in de kinderschoenen”, stelt ze. Daarom is een van de aanbevelingen in het onderzoek om werk te maken van een doel en aanpak op het gebied van biodiversiteit en klimaatadaptatie. “Eigenlijk dwingt de nieuwe omgevingswet alle gemeentes met deze thema’s aan de slag te gaan”.

Het rapport over het onderzoek kan je opvragen via Carolien. Haar e-mailadres is: C.van.den.Broek@helmond.nl.