Ruimtelijke systeemaanpak

Wat houdt deze aanpak in?

De systeemaanpak gaat uit van de samenhang tussen bodem, water en natuur. Door het geheel te begrijpen, kan het landschapssysteem onderdeel worden van beleid en inrichtingsprocessen. Ruimtelijke afwegingen kunnen zich als het ware voegen naar de systeemprocessen, en daardoor effectiever en goedkoper zijn. Interventies staan dan niet op zichzelf, maar worden gezien als een begeleiding of aanscherping van processen die sowieso plaatsvinden. Deze aanpak vindt haar toepassing vooral op het schaalniveau van stad of regio.

Hoe wordt de ruimtelijke systeemaanpak meer klimaatsturend?

De systeemaanpak wordt nog weinig toegepast. Dit wordt vaak belemmerd door de toepassing van sectorale benaderingen. Zowel klimaatveranderingen als de invoering van de Omgevingswet geven een impuls voor de belangstelling voor systeemdenken.

In de systeemaanpak staan zowel het landschapssysteem van het gebied, de partijen in het gebied als de lokale doelen centraal. Klimaatadaptatie is dan een kans om een gebied vorm te geven; het wordt immers gezien als een dynamiek van het systeem zelf. Klimaateffecten kunnen worden opgevangen door de natuurlijke veerkracht te versterken en te benutten.  Hiertoe wordt klimaatadaptatie integraal meegenomen in de analyse van water, bodem, natuur evenals sociaaleconomische ontwikkelingen en doelen. Dit wordt, bijvoorbeeld, gedaan in een klimaatatelier met partijen uit de regio. De nadruk van deze aanpak ligt op het proces en het gezamenlijk bespreken en duiden van de opgaven. Kennis van het ruimtelijke systeem kan worden beschouwd als ‘basiskennis’ dat -ideaal gezien- aan de ruimtelijke planvorming en (her) inrichtingsprocessen ten grondslag ligt. Educatie met betrekking tot het vergaren en benutten van systeemkennis kan bijdragen aan de toepassing van deze aanpak. 

Voor- en nadelen van klimaatadaptatie in de ruimtelijke systeemaanpak

Het voordeel van deze aanpak is dat problemen die ontstaan door klimaateffecten meer aan de bron worden aangepakt en afwenteling zoveel mogelijk wordt voorkomen. Samenwerking in de regio levert een bundeling van krachten op en kan leiden tot meer draagvlak en positieve energie. Bovendien betreft het een integrale aanpak doordat wordt aangesloten bij enerzijds het landschapssysteem in het gebied en anderzijds bij lokale ambities. Een risico is dat de focus en uitkomst van de aanpak te weinig uitvoeringsgericht zijn waardoor het resultaat abstract en vaag blijft. Vooral wanneer er geen verbinding is met meer concrete plannen en planprocessen kunnen visie en praktijk ver van elkaar blijven. Ook is het eenvoudiger om het op globaal niveau met elkaar eens te worden over regionale ambities. De ervaring leert dat er vaak veel welwillendheid is maar dat het mandaat van zo’n regionale samenwerking onduidelijk is. Een ander risico is dat dergelijke systeemkennis/denken niet of beperkt onderdeel is van de opleiding van betrokkenen. Denken vanuit het systeem kan zelfs haaks staan op het gangbare perspectief van de ‘maakbaarheid’ van de openbare ruimte.


[1] In de systeemaanpak wordt klimaatadaptatie gezien als een vorm van dynamiek van het systeem zelf. Ons landschap is ontstaan vanuit klimaatperioden in het verleden, door veranderingen in het klimaat zal het landschap weer veranderen. Verschil is wel, dat ons land door menselijk handelen is ingericht, en dat er nu grote economische belangen spelen. Daarom moet de mens op een intelligente manier het landschap begeleiden naar een nieuwe situatie.

Sluiten