In Valkenswaard zijn drie straten verbouwd om wateroverlast te verminderen. De gemeente zocht zowel ondergronds (riolering) als bovengronds naar oplossingen. Aanpassingen in de straat- en groeninrichting ontlasten het riool en zorgen voor een bufferwerking. De intensieve samenwerking tussen gemeente, bouwbedrijf Heijmans en bewoners resulteerde in een groenere, natuurvriendelijke, klimaatbestendige wijk.

Foto: Heijmans

In plaats van een bestek (een beschrijving van het bouwproject) koos de opdrachtgever hier voor een bouwteam met buurtparticipatie: meerdere partijen, waaronder bewoners, die samen een ontwerp maken. Dat blijkt niet alleen goed te zijn voor de sfeer in de wijk, maar ook voor de kansen die het biedt om natuur te integreren in het ontwerp.

Aanpak

De gemeente wilde graag dat bewoners intensief betrokken werden bij het ontwerp van het bouwproject. Het bouwteam koos voor natuurlijke oplossingen tegen wateroverlast, zoals meer groenstroken in de straten en een wadi. Openingen in de stoepranden helpen water naar de wadi’s te geleiden in plaats van naar de putten. Daardoor stroomt regenwater de grond in en niet in het riool. Het vormt in de bodem een buffer voor droge tijden. De planten en bomen zorgen voor verkoeling en zuiveren de lucht. Minder verharding betekent ook minder hitte. De groenstroken en de wadi zorgen bovendien voor meer biodiversiteit. Er is bewust gekozen voor bodemverbetering en een diversiteit aan plantsoorten. Ook is gelet op welke plantensoorten de bufferwerking versterken.

De bewonersparticipatie had een bijkomend resultaat: het vertrouwen in de lokale overheid groeide en bewoners leerden elkaar kennen. Daarnaast ontstonden er zo extra  inspraakmogelijkheden voor de bewoners om mee te denken over het ontwerp van de straatinrichting, parkeervakken en straatmeubilair. Omdat iedereen kon meedenken, is de tevredenheid over het project en de werkzaamheden groot.

Bijzonderheden

Léon Dielen, adviseur water bij Heijmans: “Bij veel gemeentes is er steeds meer aandacht voor biodiversiteit en klimaatadaptatie.” Toch geeft hij ook aan dat het in veel bouwprojecten nog niet gebruikelijk is om natuurvriendelijk te werken. Dielen vindt het belangrijk om al tijdens de planvorming rekening te houden met de natuur. “Als je werkt in een bouwteam, ligt nog niet precies in een contract of ontwerp vast hoe het eruit moeten komen te zien.” En dat geeft volgens hem mogelijkheden om natuurvriendelijk en klimaatbestendig te bouwen.

Foto: Heijmans

Leerpunten

De participatie met bewoners was onder meer geslaagd omdat opdrachtgever en bouwer vooraf duidelijke kaders schiepen. Het was duidelijk waarover inwoners konden meedenken en waarover niet. Daarnaast hielp de organisatie Buurkracht een tiental buurtbewoners om een team te vormen. Dit team verzamelde de wensen van andere buren om die mee te nemen in het ontwerpproces. Daardoor was het draagvlak voor de werkzaamheden groot en kwamen er bijna geen klachten.

Er is nog onderzoek en ervaring nodig om te kunnen meten hoeveel positieve impact de maatregelen precies hebben op de biodiversiteit. Er is een nulmeting nodig en jaarlijks onderzoek naar de hoeveelheid diersoorten die er in de plantvakken waargenomen wordt. “Dat is lastig”, zegt Dielen. “Het voornaamste bij dit project is dat de straat leefbaarder is geworden door het extra groen in een voorheen verharde straat.”

Meer lezen

• Lees meer over het project in Valkenswaard.
• Steeds meer bouwbedrijven willen natuurvriendelijk en klimaatbestendig werken. Verschillende bedrijven en organisaties hebben daarom gezamenlijk ‘De Natuurladder’ ontwikkelt. Lees meer over deze handleiding voor natuurvriendelijk bouwen.

Toegevoegd: 26 februari 2025