Na de hevige buien van 2016 zet de gemeente Someren flinke stappen om een klimaatbestendige gemeente te worden met het programma Onweerstaanbaar Someren. De gemeente doet dit met maatregelen in de bebouwde omgeving en in het buitengebied. Met het traject Duurzaam bodembeheer Someren werken verschillende partijen samen aan het verbeteren van de bodem.

Foto: gemeente Someren

Wat doet een gezonde bodem voor de omgeving?

Volgens Marco Arts, gebiedsregisseur Bodem bij Onweerstaanbaar Someren, is een gezonde bodem heel belangrijk voor het opvangen van extreme droogte en hoosbuien. De wateroverlast in 2016  is de aanleiding voor klimaatbestendige maatregelen. De langdurige droogte van de afgelopen jaren heeft de bodem ook geen goed gedaan. Hierdoor kunnen gronden hydrofoob worden: dat betekent dat de grond zo droog is dat het water niet goed wordt opgenomen. Daarnaast zijn gronden door intensieve landbouw verdicht, waardoor regenwater moeilijker infiltreert.  Bij hevige buien ontstaat dan wateroverlast en spoelt de regen de vruchtbare grond weg.

Een gezonde bodem heeft een goede structuur en veel bodemleven. Het kan regenwater als een spons opnemen en vasthouden. We moeten af van het idee dat al het overtollige water direct afgevoerd moet worden, zegt Arts. Door water waar mogelijk in de bodem vast te houden, zorg je voor een waterbuffer voor droge periodes. En er zijn meer voordelen: zo verbetert een vitale bodem de waterkwaliteit en de biodiversiteit.

Resultaten

Eind juni 2020 is Duurzaam bodembeheer Someren van start gegaan. Verschillende partijen zoals de provincie Noord-Brabant, gemeente Someren en agrariërs werken samen aan het verbeteren van de bodem. De totale oppervlakte aan landbouwgrond in de gemeente Someren is 954 hectare. Daar liggen kansen voor bodemverbetering. Inmiddels hebben 40 agrariërs zich aangemeld voor het verbeteren van de bodem. Elke hectare is er eentje, volgens Arts.

Maatregelen om de bodem te verbeteren

Projectleider Arts heeft samen met de Taskforce Bodem een lijst van mogelijke maatregelen opgesteld. Daarbij hebben ze gekeken wanneer het voor een ondernemer interessant kan zijn om mee te doen. Het is maatwerk: op elke locatie en bij elke ondernemer past wel iets. Het kan bijvoorbeeld gaan over bodemverbeteraars als compost, precisiebemesting, agroforestry of kruidenrijk grasland. Een van de geadviseerde maatregelen is het gebruik van groenbemesters. Blijft het land bedekt met planten, dan spoelen de voedingsstoffen minder uit na regenval. Groenbemester gebruikt de voedingsstoffen in de bodem, vergroot de biodiversiteit en bemest tegelijkertijd de bodem. 

Voor ondernemers is een belangrijke reden om te deel te nemen dat ze op langere termijn een betere gewasoogst kunnen verwachten en werken aan een duurzamer bedrijf met meer continuïteit. De bodem wordt nu op veel plekken uitgeput door intensief gebruik, aldus Arts. Je moet meer naar de langere termijn kijken. De focus vanuit de bedrijfsvoering is vaak de korte termijn. Maar het is een langdurig proces om het organisch stofgehalte in de bodem met 1% te verhogen. Dat duurt toch al snel 10 jaar.

Het team van Bodembeheer Someren wil agrariërs stimuleren om anders te denken, iets anders te proberen. En dan met elkaar het gesprek aan te gaan: wat past er bij jou op die locatie? Om dat een succes te kunnen maken, is het belangrijk om zoveel mogelijk mensen mee te laten doen. Het besef dringt langzaam door dat we klimaatproblemen echt samen moeten oplossen, zegt Arts. Dat is moeilijk, maar het kan wel.

Leerpunten

• Samen met de lokale afdeling van de ZLTO heeft de gebiedsregisseur een taskforce opgericht met ongeveer 10 agrarische ondernemers uit allerlei sectoren. Om dit  traject samen tot een succes te maken is het heel belangrijk om van onderaf te werk te gaan, het traject laagdrempelig te maken en goed weten aan te sluiten bij wat er leeft onder de agrarische ondernemers.
• Veel gemeentes zijn wel bezig met deelonderwerpen op het gebied van klimaatadaptatie. De gemeente Someren pakt het integraal aan en dat werkt, volgens Arts. Het is een kans voor veel gemeentes om samen te werken met de lokale agrariërs. Ga het gesprek aan met hen om te zien hoe ze op een positieve manier kunnen bijdragen, adviseert Arts. Het is volgens hem een positief signaal waar de landbouw graag aan meewerkt. Voor alle partijen zitten hier voordelen aan.