Als inwoners meedoen met klimaatadaptatie, kan dat enorm bijdragen aan een meer klimaatbestendige omgeving. Zij hebben namelijk een groot deel van de ruimte in eigendom en/of in beheer. Als ook zij maatregelen nemen, kunnen we de risico’s en schade van klimaatverandering veel meer beperken dan wanneer bijvoorbeeld alleen de gemeente maatregelen neemt. Daarbij gaat het juist ook om risico’s die de inwoners zelf lopen.
Hoe krijg je inwoners mee?
In de communicatie met inwoners is het belangrijk om hen bewust te maken van de risico’s die ze zelf lopen door het veranderende klimaat. Klimaatverandering is geen ver-van-het-bed-probleem. Het raakt het dagelijkse leven van inwoners. Het helpt om het probleem dichtbij te brengen en om ze tegelijk ook perspectief te bieden: ze kunnen zelf maatregelen nemen om de risico’s te beperken.
Welke risico’s lopen inwoners?
Het is algemeen bekend dat klimaatverandering risico’s met zich meebrengt, zoals langdurige droogte en extreme weersomstandigheden. Dit heeft bijvoorbeeld tot gevolg dat inwoners sneller materiële schade oplopen. Ook de gezondheid van inwoners loopt risico door klimaatverandering. De mens heeft nog niet eerder te maken gehad met zo’n snelle klimaatverandering. Daarom is het moeilijk te zeggen in hoeverre we fysiek en mentaal in staat zijn om ons aan te passen aan een veranderend klimaat. Ook om die reden is het belangrijk dat we maatregelen nemen om de negatieve gevolgen van klimaatverandering zo veel mogelijk te beperken.
Droogte
In bovenstaande video van de Vlaamse Milieu Maatschappij kun je zien dat ons directe gedrag én klimaatverandering ervoor zorgen dat de bodem droger wordt. Periodes van extreme droogte brengen risico’s voor inwoners met zich mee. Zo vergroot extreme droogte de kans op natuurbranden. Ook kunnen periodes van extreme droogte ertoe leiden dat de bodem verzakt, of dat veendijken inzakken met als gevolg een risico op overstromingen. Droogte kan ook leiden tot schade voor inwoners. Zo kunnen funderingspalen van huizen boven het grondwater komen te staan, wat kan leiden tot schimmel en rot. Of de stroom kan uitvallen doordat ondergrondse elektriciteitskabels niet langer gekoeld worden door het grondwater. Ook vormt droogte een serieus risico voor de gezondheid van inwoners. Een recent rapport van het RIVM stelt dat langdurige periodes van droogte kunnen leiden tot negatieve gevolgen voor de mentale gezondheid. Het kan daarbij gaan om acute stress, bijvoorbeeld doordat mensen vaker te maken kunnen krijgen met bosbranden. Maar droogte kan ook leiden tot chronische stress, zoals stress rondom de lange periodes van droogte. Lees meer over de risico’s van droogte.
Extreme regenval
Ook extreme buien kunnen leiden tot schade voor inwoners. Bovenstaande video van het NOS Jeugdjournaal laat zien dat stijgende temperaturen leiden tot meer waterdamp in de lucht. Daardoor ontstaan er in de zomer meer extreme buien en valt er in de winter meer regen. Bij extreme buien kan het riool niet al het water afvoeren. Dat kan leiden tot wateroverlast en schade aan woningen en tuinen. Verder gaan extreme buien vaak ook gepaard met stormen, die ook veel schade kunnen veroorzaken. Daarnaast bestaat er in Nederland ook een risico op overstromingen door de stijgende zeespiegel. Hevige regenval kan ook de veiligheid en gezondheid van mensen in gevaar brengen. Denk aan ondergelopen straten waardoor hulpdiensten niet snel ter plaatse kunnen zijn. Ook komt er dan rioolwater op straat te staan, wat meer kans geeft op ziektes. Daarnaast kunnen er mentale gezondheidsproblemen ontstaan als gevolg van acute of chronische stress. Bijvoorbeeld als ze door wateroverlast in nood zijn en daardoor stress ervaren. Of als ze na een situatie van wateroverlast bang zijn dat zoiets nog een keer gebeurt. Lees meer over de risico’s van wateroverlast.
Hitte
Bovenstaande video toont de impact van een stijgende temperatuur op de omgeving. Niet alleen heeft de stijgende temperatuur effect op de omgeving, het beïnvloedt ook het welzijn en de gezondheid van inwoners. Er zijn steeds meer warme en zomerse dagen en hittegolven komen vaker voor. Vooral betegelde straten en pleinen warmen snel op en houden warmte lang vast. Bovendien koelen dicht bebouwde gebieden moeizaam af doordat de verkoelende wind niet goed door de straten heen kan. In het kennisdossier Hitte vind je meer informatie over toenemende hitte in ons land. Het RIVM laat zien dat de toenemende hitte op verschillende manieren een serieus risico vormt voor de gezondheid van inwoners:
- Zomersmog: door de toenemende temperaturen ontstaat er zomersmog. De luchtkwaliteit neemt dan af. Hierdoor kunnen luchtwegklachten en hart- en vaatziekten ontstaan of verergeren.
- Pollen: door de toenemende hitte zal het pollenseizoen langer duren. Ook kunnen hogere temperaturen ervoor zorgen dat planten meer pollen produceren. Meer pollen in de lucht leiden tot meer hooikoortsklachten.
- Uv-straling: meer hete en zonnige dagen in het jaar leiden tot een hogere uv-straling. Uv-straling is op de lange termijn één van de belangrijkste oorzaken van huidkanker. Het risico op huidkanker neemt dus toe.
- Infectieziekten: door de hogere gemiddelde temperatuur nemen bestaande en nieuwe infectieziekten toe.
- Hittestress: door steeds meer extreme hitte en hittegolven is er een hogere kans op hittestress. Dit kan leiden tot gezondheidsrisico’s, vooral voor ouderen en andere kwetsbare groepen. Mensen kunnen zelfs aan hittestress overlijden.
- Mentale gezondheid: extreme hitte kan leiden tot stress en agressie, omdat je lichaamstemperatuur en je hartslag en bloeddruk omhoog gaan. Ook kan het besef dat de hitte door klimaatverandering toeneemt stress en mentale klachten veroorzaken.
Vraagbox 1
Het is belangrijk om te beseffen dat de risico’s van klimaatverandering onevenredig verdeeld zijn over inwoners. Dit vraagt voldoende oog en ondersteuning voor de meer kwetsbare inwoners. Kun je bedenken op welke manieren de risico’s onevenredig verdeeld zijn?
