De voorspellers van klimaatadaptief gedrag laten zien dat je op meerdere manieren kansen kunt benutten om inwoners tot klimaatadaptatie te stimuleren. Toch kent de praktijk vaak uitdagingen die deze kansen in de weg staan. Hieronder kun je een aantal uitdagingen lezen die vaker voorkomen. Deze komen uit het rapport “Samen naar een Klimaatbestendige Omgeving”. We geven bij elke uitdaging een praktische tip, zodat de uitdaging een kans wordt.
- Inwoners kunnen een psychologische afstand hebben tot klimaatproblemen en deze snel zien als onbelangrijk of een ver-van-mijn-bed-probleem. Er ontstaat een gevoel van ‘niet hier, niet bij mij’. Daarnaast verwerken mensen informatie selectief: we selecteren onbewust informatie die onszelf aangaat. Bovendien kunnen inwoners het als last ervaren om maatregelen te nemen.
Tip: beperk kennisdeling niet tot een algemeen verhaal, maar maak het persoonlijk.
Maak de problemen relevant voor de inwoner: verhoog de risicoperceptie door het probleem dichtbij te halen. Benoem bovendien welke voordelen maatregelen voor de inwoner zelf kunnen hebben, zodat hij of zij de maatregelen niet alleen als last ervaart.
- Inwoners kunnen ertegenop zien om een maatregel uit te voeren, bijvoorbeeld omdat het te moeilijk is of te veel werk kost. Ze ervaren dan een drempel door een laag handelingsperspectief.
Tip: maak het makkelijk om een maatregel uit te voeren.
Vertel inwoners over de concrete stappen die ze kunnen nemen en ondersteun ze bij maatregelen die complexer zijn en/of meer moeite kosten. Bij sommige maatregelen is ook het onderhoud belangrijk: zorg ervoor dat ze daar ook hulp bij krijgen. Belangrijk daarbij is dat je duidelijk communiceert waar mensen terecht kunnen voor hulp en ondersteuning.
- Het rapport “Gedragsaanpak Financiële Prikkels voor Klimaatadaptieve Maatregelen” laat zien dat de redenen om geen maatregelen te willen nemen vaak financieel van aard zijn. Hoewel gemeenten inwoners vaak met financiële prikkels wel stimuleren om maatregelen te nemen, blijkt dat veel inwoners hier niet van op de hoogte zijn. In het onderzoek weet bijna 80% van de ondervraagden niet dat ze een subsidie of korting van de gemeente krijgen als ze maatregelen nemen tegen wateroverlast.
Tip: Meestal zijn er wel financiële prikkels aanwezig, maar deze zijn vaak niet bekend bij inwoners.
En dat is wel belangrijk! Zorg daarom dat inwoners op de hoogte zijn van de financiële mogelijkheden, zoals subsidies en kortingen. Dat kan door financiële prikkels te koppelen aan kennisdeling. In Brabant gebeurt dat bijvoorbeeld via het Klimaatportaal Brabant: hier vinden inwoners een overzicht van subsidies die ze kunnen aanvragen als ze adaptatiemaatregelen gaan nemen.
- Inwoners kunnen het gevoel hebben dat zij zelf met hun maatregelen weinig invloed hebben op een probleem dat zo collectief en omvangrijk is. Daarnaast kunnen ze denken: mijn buren doen ook niets, wat zullen zij ervan denken als ik deze maatregelen neem? Als je niet het gevoel hebt dat je gedrag wordt goedgekeurd door je omgeving én je je geen onderdeel voelt van een groep bewoners die samen de buurt klimaatbestendiger maakt, zul je minder snel adaptatiemaatregelen nemen.
Tip: breng inwoners bij elkaar en creëer sociale verbondenheid in relatie tot adaptatiemaatregelen.
Stel een gezamenlijk doel vast en leg de nadruk op ‘we doen het samen’. Benadruk ook het belang van individuele actie voor een collectieve uitkomst: dit verhoogt het verantwoordelijkheidsgevoel. Geef tot slot duidelijk de impact van de maatregelen weer.
- Inwoners kunnen zich ook juist afzetten tegen adaptatiemaatregelen. Bijvoorbeeld als ze het gevoel hebben dat zij worden aangespoord om maatregelen te nemen zonder hier zelf invloed op te hebben. Bij een te sterke boodschap kunnen inwoners zich zelfs aangevallen voelen en tegenovergesteld gedrag vertonen.
Tip: blijf in gesprek met inwoners, zorg dat zij zich kunnen uiten en dat ze zich gehoord voelen.
Sluit aan bij wat inwoners belangrijk vinden. Creëer niet alleen een gevoel van ‘we doen het samen’ onder de inwoners, maar onder alle betrokken partijen: dus bijvoorbeeld ook onder natuurorganisaties, ondernemers, het wijkteam en niet te vergeten de gemeente zelf.
- Als inwoners (laagdrempelige) maatregelen hebben genomen, kan het gebeuren dat ze denken: ‘Ik heb genoeg gedaan.’ Dit psychologisch effect kan er bijvoorbeeld toe leiden dat ze geen motivatie hebben om daarna nog maatregelen te nemen die meer impact hebben. Of dat ze bijvoorbeeld geen moeite meer doen om de maatregel te onderhouden.
Tip: blijf in contact en blijf kennis delen met inwoners die wel al adaptiemaatregelen genomen hebben.
Benadruk in de communicatie naar hen de stappen in de goede richting, maar ook wat er nog nodig is om een groter doel te behalen.
Vraagbox 4
Kun je de praktische tips samenvatten? Wat zijn belangrijke punten om aandacht aan te besteden als het moeilijk is om inwoners te stimuleren tot klimaatadaptatie?
