Er zijn verschillende manieren waarop we de negatieve gevolgen van hitte kunnen tegengaan. Zo kunnen onder andere gemeenten verschillende maatregelen nemen in de buitenruimte van de stad. Met buitenruimte bedoelen we het gebied buiten onze woningen en gebouwen: de openbare en particuliere ruimte. Ook kunnen we maatregelen nemen om hitte in gebouwen te beperken. Daarnaast is het verstandig als gemeenten samen met de GGD en andere partijen maatregelen te nemen om gezondheidsproblemen als gevolg van hitte te voorkomen. Als inwoner of ondernemer kun je een deel van onderstaande maatregelen zelf nemen. Daarnaast vind je op dit portaal aparte pagina’s voor inwoners en ondernemers met extra informatie en maatregelen.
Hoe ga je hitte tegen in de buitenruimte?
Gemeenten kunnen de negatieve gevolgen van hitte tegengaan door maatregelen te nemen in de buitenruimte van de stad. De sterkte van het hitte-eilandeffect in een stad hangt vooral af van de hoeveelheid bebouwing, verharding en groen van het oppervlak. Verder speelt mee wat de verhouding is tussen gebouwhoogte en straatbreedte, en hoeveel warmte gebouwen en andere oppervlakken uitstralen naar de atmosfeer. Wat ook invloed heeft, is hoe open een gebied is: kan er wind doorheen waaien? De inrichting van een straat of wijk heeft dus invloed op de lokale temperatuur: de ene wijk veroorzaakt een sterker hitte-eilandeffect dan de andere.
Welke maatregelen kunnen gemeenten nemen?
Met de drie richtlijnen uit het praktijkonderzoek Hitte richtlijnen kun je als gemeente concreet aan de slag om de stad hittebestendiger te maken:
- Zorg voor voldoende koele plekken in de stad. Dat zijn plekken met veel bomen en groen waar mensen graag zitten. Als een stad genoeg van deze plekken heeft, blijft de hitte overdag beperkt en houdt de stad leefbaar. De ‘afstand-tot-koeltekaart’ in de Klimaateffectatlas laat de afstand zien tussen gebouwen en de koele plek die daar het dichtste bij ligt. Hoe korter de afstand, hoe beter. Een goede richtlijn is: een koele plek binnen 300 meter van iedere woning.
- Zorg voor voldoende schaduw op het heetst van de dag op belangrijke looproutes en in buurten. Een goede richtlijn is: 30 tot 40% schaduw op belangrijke looproutes.
- Zorg voor voldoende groen zodat er verdamping kan optreden. Verdamping beperkt namelijk de gemiddelde luchttemperatuur van je stad. Hoeveel groen voldoende is, is afhankelijk van het type wijk. Bekijk het voorbeeldenboek ‘Het klimaat past ook in uw straatje’ voor de baten van groen per wijktype. Wil je in één oogopslag zien welke wijken koeler kunnen? Gebruik dan de kaart ‘Percentage groen per buurt’ uit de Klimaateffectatlas van Brabant.
Meer over deze richtlijnen lees je in de CoolKit van de Hogeschool van Amsterdam (HvA). Deze tool geeft je een overzicht van hittemaatregelen die je kunt nemen op straat- en buurtniveau. Daarnaast vind je op de Kennisbank Groenblauw meer informatie over de effectiviteit van verschillende hittemaatregelen voor de buitenruimte. Heb je vragen over bepaalde hittemaatregelen? Kijk of de antwoorden in de EfFact checker staan.
Wat zijn andere voordelen van groen?
Groen helpt niet alleen tegen hitte, maar heeft ook veel andere voordelen. Groen helpt bijvoorbeeld ook tegen wateroverlast en tegen droogte. Daarnaast is groen goed voor de gezondheid en voor de biodiversiteit. Wil je meer weten over de voordelen van stedelijk groen? Bekijk dan de factsheets over groen in de stad en het kennisdossier Groen in de stad op het Kennisportaal Klimaatadaptatie. Toch is meer groen niet altijd beter. Er zijn verschillende dingen waar je rekening mee moet houden bij het ontwerp en de aanleg. Groen heeft bijvoorbeeld veel water nodig en kan daardoor juiste extra droogte veroorzaken, wat kan leiden tot problemen zoals paalrot, verzakking en schade. In het onderzoek Droogte en stedelijk groen van de NKWK-onderzoekslijn Klimaatbestendige stad vind je meer informatie over hoe je op een effectieve manier kunt vergroenen.
Hoe ga je hitte tegen in gebouwen?
Hitte in gebouwen kun je op verschillende manieren tegengaan. Vergroenen helpt vaak om de directe omgeving van een woning en ook de woning zelf te verkoelen. Daarnaast zijn er ook veel niet-groene maatregelen die helpen om de hitte in woningen te beperken. Wil je als gemeente of woningcorporatie hitte in woningen beperken? Dan kun je gebruikmaken van de Handreiking Hitte in bestaande woningen en het hittelabel van het NKWK-onderzoek 'Hitte in woningen'.
Welke maatregelen kun je nemen?
Voorbeelden van maatregelen om hitte in gebouwen en woningen te beperken, zijn:
- Houd de warmte zoveel mogelijk buiten het gebouw. De meeste warmte komt via ramen naar binnen. Zonwering aan de buitenkant van de woning werkt goed om hitte te weren, vooral aan de zonkant.
- Vervang tegels in de tuin zoveel mogelijk door groen. Dit heeft een verkoelend effect op de omgeving. Vooral bomen werken verkoelend omdat ze veel schaduw geven.
- Groene daken, ook wel natuurdaken, kunnen woningen verkoelen. Daarnaast bieden groene daken ook andere voordelen. In de Handreiking natuurdaken van de Green Deal Groene Daken vind je achtergrondinformatie en uitleg over hoe je zo’n dak aanlegt. Ook groene gevels werken verkoelend voor woningen.
- Je kunt je woning ventileren door ramen of deuren tegenover elkaar open te zetten. In de avond en vroege ochtend is dat een goede manier om de woning te koelen.
- Met airco’s en ventilatoren kun je binnenruimtes koelen. Maar deze maatregelen zijn minder effectief. Ook hebben airco’s nadelen: ze verbruiken veel energie, stoten via de koelgassen vaak broeikasgassen uit en verwarmen de buitenruimte.
- Lichtgekleurde daken zorgen ervoor dat gebouwen minder opwarmen. Dat komt doordat lichtgekleurde materialen zonlicht over het algemeen beter reflecteren dan donkergekleurde. Dat noemen we het albedo-effect. Door dat effect voelen lichtgekleurde materialen koeler aan en geven ze minder warmte af aan hun omgeving. Let op: op straat en op de begane grond kan weerkaatste straling van lichte oppervlakken wandelaars en fietsers hinderen.
Welke afspraken kunnen gemeenten maken over bouwen en inrichten?
Gemeenten kunnen in beleid en plannen afspraken vastleggen voor klimaatbestendig bouwen en inrichten. De Handreiking Klimaatadaptief Bouwen laat zien hoe je dat volgens de huidige wetgeving kunt doen. Het document geeft voorbeeldregels voor hittemaatregelen in bestemmingsplannen en omgevingsplannen. Voor woningcorporaties is hitte een nieuw probleem. De brochure Corporaties en klimaatadaptatie, thema hittestress gaat over hittemaatregelen door woningcorporaties: waarom is het belangrijk om hitte aan te pakken, wat kun je doen en hoe?
